Tuệ Trung Thượng Sỹ Ngữ Lục giảng giải

Đạo Phật lấy giác ngộ làm cội gốc, Thái tử Tất-đạt-đa (Siddhàrtha) tọa thiền dưới cội bồ-đề được giác ngộ gọi là thành đạo hay thành Phật. Thành Phật có nghĩa là hoàn toàn giác ngộ, nói gọn là toàn giác. Những người tu hành được giác ngộ từng phần gọi là Bồ-tát (Bodhisattva) hay phần giác. Bồ-tát định nghĩa là Hữu tình giác và Giác hữu tình, tức là mình giác ngộ và chỉ dạy cho người cùng được giác ngộ. Từ Phật đến Bồ-tát đều căn cứ trên giác ngộ mà thành quả vị sai khác. Do đó, nói đến đạo Phật là nói đến giác ngộ, không giác ngộ là không phải đạo Phật.

Phật giáo Bắc tông nói chung, Thiền tông nói riêng đều lấy giác ngộ làm mục đích tiến tu. Dù là tu sĩ xuất gia hay cư sĩ tại gia trong khi tu hành được đôi phần giác ngộ đều được mọi người quí kính. Hiện thời đức Phật có cư sĩ Duy-ma-cật (Vimalakirti), mặc dù là cư sĩ mà giác ngộ cũng được chư vị Bồ-tát và A-la-hán quí trọng. Hay tin ông bệnh, Phật sai các vị Bồ-tát và La-hán đến thăm, nhân đối đáp đạo lý các ngài bị ông khuất phục. Do đó bộ kinh Duy-ma-cật được ra đời. Ở Trung Hoa đời Đường có ông cư sĩ Bàng Long Uẩn ngộ đạo nơi hai Thiền sư Thạch Đầu Hy Thiên và Mã Tổ Đạo Nhất, các Thiền khách xuất gia mỗi khi ứng cơ đối đáp đều nể trọng ông. Nước Việt Nam đời Trần có Tuệ Trung Thượng Sĩ là cư sĩ tại gia do ngộ đạo, được cả cư sĩ cùng Tăng sĩ tìm đến tham học. Người học đạo chỉ quí trọng vấn đề giác ngộ, chớ không quan tâm bởi những vấn đề khác. Đây là chứng minh cụ thể Phật giáo Bắc tông cũng như Thiền tông đặt giác ngộ lên trên tất cả.
(Trích lời đầu)

Mục lục:

1. Lời đầu, Trúc lâm tam tổ
2. Trúc lâm tam tổ tiếp theo
3. Trần triều - Hành Trang Thượng Sỹ Trần Tung 1
4. Hành Trang Thượng Sỹ Trần Tung 2
5. Hành Trang Thượng Sỹ Trần Tung 3
6. Hành Trang Thượng Sỹ Trần Tung 4
7. Đối cơ 1
8. Đối cơ 2
9. Đối cơ 3
10. Tụng cổ 1
11. Tụng cổ 2
12. Thi ca- Bài ca tâm Phật 1
13. Thi ca- Bài ca tâm Phật 2
14. Bài ngâm phóng cuồng
15. Sống chết nhàn mà thôi
16. Phàm thánh không hai
17. Ngâm bĩu môi- Bài văn trữ từ tự răn
18. Bài văn trữ từ tự răn tt - Dương chân
19. Vào cát bụi - Hoạ thơ Hưng Trí Thượng Vị Hầu
20. Tụng đạo học Trần Thánh Tông - Viếng đại sư Tăng Điền
21. Thăm bệnh đại sư Phước Đường
22. Khuyên đời vào đạo - Đạo lớn không khó
23. Tâm vương - Chợt tỉnh
24. Tự tại - Vui thú giang hồ
25. Lời bạt